Wierzba - legendy, wierzenia i właściwości lecznicze.

WIERZBA - legendy, wierzenia i właściwości lecznicze

                     ( wiklina jak aspiryna)

Wielkimi krokami nadchodzi wiosna, zakwitły wierzbowe "bazie". Wierzba jest symbolem budzącego się życia. Łączą się z nią legendy, baśnie i wierzenia jeszcze z czasów starosłowiańskich. Wierzono, że w wierzbowych dziuplach mają swoją siedzibę drzewne nimfy - driady, boginki, rusałki leśne znane w mitologii wszystkich ludów indoeuropejskich. niezwykle pięknymi, dobrymi duchami drzew o chaotycznej naturze. Żyją zazwyczaj samotnie opiekując  się konkretnymi, bardzo starymi drzewami. Legendy głoszą, że są one duszami starych drzew. Boginki drzewne, czują wszystkie rany zadane ich drzewu i żyją tylko tak długo jak ono. Ich chaotyczna natura objawia się tym, że hołdują one swoim pragnieniom i kaprysom. Choć są życzliwe dobrym istotom, czasem zdarzają się sytuacje gdy wybierają sobie jakiegoś zwykłego podróżnika i używając zauroczenia porywają go na jakiś czas, aby był ich partnerem.
I prawdopodobnie ten kult leży u podstaw wiązania wierzby z duchami i demonami. Mieszkał w niej też ludowy diabeł Rokita. 
Jednak wierzba to nie tylko siedlisko złych mocy ale również drzewo opiekuńcze, bowiem pomagała w szczęśliwych porodach i tym matkom, które miały problemy z wychowaniem pociech. Kobiety pragnące dziecka stroiły wierzbę w kwiaty, zawieszały na niej wota i prosiły o spełnienie ich pragnienia. Zwyczaj ten aż do XIX w., o czym wspomina T. Narbutt:

Na prawym brzegu Niemna, niżej trochę Jurborka...postrzegłem jednej niedzieli wierzbę ubraną w wieńce z kwiatów. 

Prastara legenda litewska mówi, że dawno, bardzo dawno temu, w pobliżu rzeki mieszkała kobieta o imieniu Blinda, która każdego roku rodziła dziecko. Matka Ziemia uważała, że tylko jej się należy miano najpłodniejszej. Postanowiła więc pozbyć się rywalki. Któregoś ranka Blinda szła brzegiem rzeki i ugrzęzła w mokrym gruncie, ziemia ścisnęła mocno jej nogi. Nie mogła się uwolnić, wrosła w ziemię i przemieniła się w wierzbę. Dlatego właśnie po litewsku to drzewo nosi nazwę "blinde".

Starosłowiańscy wieduni ( czyli ci co "wiedzą" ) doskonale orientowali się, że kora wierzby jest skutecznym lekiem na zimną febrę i kaszel. Medycyna ludowa stosowała ją w chorobach , w których dzisiaj podaje się chininę czy aspirynę: jako lek napotny, przeciw gorączce, w bólach reumatycznych, także przeciw biegunkom i wzdęciom. 
Obmywano korą rany, które nie chciały się goić i nadmiernie pocące się stopy. Wywary były tym skuteczniejsze, że w ich stosowaniu towarzyszyły zaklęcia i specjalny rytuał. Szczytem umiejętności było przesuwanie terminu śmierci, gdzieś w daleką przyszłość: za radą wieduna, ten kto chciał jeszcze pożyć udawał się pod najbliższą, starą wierzbę, pluł na nią trzy razy i wypowiadał słowa:

- Ty niedługo umrzesz, bo musisz, a ja będę żyć, bo mogę

Ponoć pomagało, i kto chce niech wierzy ;)

Wierzba purpurowa  ( wiklina ) jak aspiryna

( Salix purpurea L.)

Krzew w Polsce pospolity na niżu i w niższych partiach górskich, często hodowany na plantacjach ze względu na surowiec wikliniarski. Występuje też w innych częściach Europy i strefie umiarkowanej Azji nad rzekami i potokami ( info dla polskich emigrantów ;) ) Młode pędy wyróżniają się czerwonym zabarwieniem z odcieniem purpurowym. Liście łopatkowato- lancetowate, najszersze powyżej połowy długości, 5-8 razy dłuższe niż szerokie, zaostrzone u szczytu, całkowicie nagie, od spodu sine. 
 
Zbiór kory :  
marzec, wiosna przed wytworzeniem liści

Korę zdejmuje się po zaobrączkowaniu dwukrotnym 2-3 letnich gałązek i jej nacięciu podłużnym w odcinkach długości ok. 20 cm ( nacinamy gałązkę dokoła w dwóch miejscach równolegle i potem nacinany prostopadłą linią do nich, wtedy łatwo zdjąć kawałek kory). Po szybkim wysuszeniu na słońcu lub w suszarni do 40 stopni, kora zachowuje swój gorzki smak. 
Polecam jednak nie robić tego dzikim drzewom jak ktoś nie musi, tylko zakupić gotową suszoną korę w zakładach zielarskich ( takie zakłady zazwyczaj trzymają się procedur dotyczących czasu zbioru, temperatur suszenia itd. )


Związki czynne: 

( bogatsza w związki czynne od wierzby białej, więc ona jedyna daje surowiec pełnowartościowy ) 
Kora zawiera  glikozydy fenolowe w ilości do 10%  ( m.in. salicynę, salikortynę, triandrynę i salirepozyd) , flawonoidy ( m.in. izosalipurpurozyd i hiperozyd), garbniki pitokatechinowe i galotaniny w ilości 10%, kwas elagowy , katechinę i sole mineralne.


Działanie:

Glikozydy fenolowe łatwo rozpadają się w przewodzie pokarmowym, uwalniając alkohol salicylowy, który utlenia się do kwasu salicylowego. Powstające rozpuszczalne sole tego kwasu dobrze wchłaniają się do krwiobiegu i wywierają działanie przeciwzapalne, przeciwbólowe, przeciwgorączkowe oraz przeciwbakteryjne. Związki salicylowe hamują powstawanie prostaglandyn wywołujących i podtrzymujących  procesy zapalne w błonach, stawach i mięśniach. Działanie odwarów z kory jest jednak powolne, ponieważ zawierają znacznie mniej salicylanów, niż wynoszą dawki preparatów syntetycznych.
Flawonoidy zawarte w korze zwiększają ilość wydalanego moczu wskutek wzmożenia filtracji w kłębkach nerkowych, jak i w wyniku niewielkiego obniżenia napięcia mięśni gładkich dróg moczowych.
Garbniki kory wierzby mają działanie przeciwbakteryjne , przeciwzapalne i w niewielkim stopniu przeciwzakrzepowe, a ponadto zmniejszają przepuszczalność ścian naczyń włosowatych przewodu pokarmowego i zapobiegają mikrokrwawieniom. Mają też działanie zapierające, przeciwbiegunkowe, i nieco przeciwpotne. 


Działania niepożądane:

Duże dawki przetworów z kory wierzby mogą powodować zaparcia


Zastosowanie :

Odwary z kory wierzby stosuje się jako leki pomocnicze w podostrym i przewlekłym gościu stawowym i mięśniowym. Kora wierzby zalecana jest w niektórych chorobach gorączkowych, zwłaszcza w grypie i chorobie z przeziębienia, , podobnie jak syntetyczne związki salicylowe. Stosuje się w słabo nasilonych nerwobólach i migrenie, w łuszczycy, nieżycie żołądka i jelit, a także w zapaleniu błon śluzowych przewodu pokarmowego ze względu na garbniki.

Zewnętrznie :
W połączeniu z liściem szałwii kora wierzby używana jest przeciw nadmiernej potliwości.

Do dzisaj Herbapol produkuje mieszanki ziołowe, których składnikiem jest kora wierzby, z których można skorzystać :
Pyrosan i Reumosan, granulat Reumogran, maść Capsiplex. 


Przetwory :

Odwar z kory wierzby: 

Jedną i pół łyżki  rozdrobnionej kory zalać 2 szklankami gorącej wody i gotować pod przykryciem 5-7 minut. Odstawić na 15 min. i przecedzić. Pić 1/3 - 1/2 szklanki 3-4 razy dziennie 30-60 min. po posiłkach jako środek przeciwzapalny, przeciwgorączkowy i przeciwreumatyczny oraz pomocniczo w migrenie i łuszczycy.

Kąpiel w nadmiernym poceniu i dolegliwości skórne:   ( z korą wierzby w mieszance ziół)
  
100 g liści szałwii, 50 g kory wierzby i 25 g kwiatów rumianku zalać 3-4 litrami wody wrzącej i ogrzać pod przykryciem do wrzenia. Odstawić na 15 min. i przecedzić do wanny wypełnionej do 1/3 wodą o temp. około 37 stopni. Wytrawione zioła przenieść do woreczka płóciennego, zawiązać i zanurzyć w wannie. Czas kąpieli 15-20 min. Następnie owinąć mokre ciało prześcieradłem kąpielowym albo szlafrokiem i odpoczywać 30 min.
Stosować w nadmiernej potliwości, świądzie, pokrzywce i innych dolegliwościach skórnych.

Uwaga:

Na logikę, kory wierzby chyba nie powinni stosować ci , którzy są uczuleni na salicylany . 
Osoby mające problemy z tarczycą też powinny uważać ze stosowaniem salicylanów bo mogą zafałszować wyniki badań hormonów ( FT4, FT3 ), przy nadczynności mogą też doprowadzić do tzw. przełomu tarczycowego co jest niebezpieczne.
Jeśli ktoś bierze lek z hormonem tarczycy przy niedoczynności to salicylany w dużych dawkach mogą wypierać tyroksynę z połączeń z białkami osocza  i osłabić działanie leku.
 

Wierzba biała   ( uboższa w substancje czynne od wierzby purpurowej )

( Salix alba L.)

Drzewo lub krzew, o pniu zielonobrunatnym, gałęziach giętkich, zielono-żółtawych. Liście są naprzemianległe, lancetowate, pod spodem szaro owłosione. Kwiaty męskie i żeńskie są zebrane w tzw. kotki. Rośnie przeważnie nad wodami stojącymi i płynącymi od nizin po góry.
Jest wykorzystywana od starożytności w celach leczniczych ( kora ) i jako materiał do wyrobów wikliniarskich ( kosze) jak i mebli.

Zbiór kory : jak wyżej opisałam
  
Związki czynne: 

glikozydy fenolowe, m.in. : salicynę, salikortynę, populinę, fragilinę, acetylosalicynę, grandydenatynę i salirepozyd, do 14% garbników oraz inne subtancje. 

Działanie:

Dzięki zawartości związków salicylowych kora jest dobrym środkiem przeciwzapalnym, przeciwgorączkowym, przeciwnewralgicznym i przeciwgościowym. Działa też napotnie podczas przeziębienia.
Obecnie zastąpiły ją takie preparaty syntetyczne, jak aspiryna, kwas acetylosalicylowy i in.
Zewnętrznie stosuje się korę wierzby do sporządzania kąpieli, maści i kataplazmów.

c.d.n